Page 11 - สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย ๒๔๓๔-๒๕๖๕ เล่ม ๑
P. 11
ประวัติกระทรวงมหาดไทย
โดย นายพินัย อนันตพงศ์
้
ั
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง จัดตงกรมนคราทร (พ.ศ. ๒๔๖๘) โอนแผนกราชทัณฑ ์
ื
�
ประกาศแก้ไขระเบียบการปกครองแผ่นดิน เม่อวันท ๑ จากกระทรวงยุติธรรมมาสังกัดกรมพลาภัง (พ.ศ. ๒๔๖๙)
่
ี
เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๕ เพื่อจัดตั้งกระทรวงแบบใหม่และผู้ จัดตั้งกรมตรวจคนเข้าเมือง (พ.ศ. ๒๔๗๐)
�
�
ี
ดารงตาแหน่งเสนาบด โดยจัดสรรอานาจหน้าท่และความ สาหรับการปกครองส่วนภูมิภาค กระทรวง
�
�
ี
้
รับผิดชอบของแต่ละกระทรวงให้เป็นสัดส่วนไม่ซ�าซ้อนกัน มหาดไทยได้สถาปนา “ระบบเทศาภิบาล” โดยแบ่งการ
ั
�
และทรงแต่งต้งให้สมเด็จฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพ ปกครองออกเป็นระดับหมู่บ้าน ตาบล อาเภอ เมือง
�
�
ื
ั
ด�ารงต�าแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย (จังหวด) และมณฑล ขนมาแทนทการปกครองหวเมอง
ี
ั
้
่
ึ
อานาจหน้าท่ของกระทรวงมหาดไทยสมัยแรก แบบโบราณได้สาเร็จ ทาให้ประชาชนได้รับการ “บาบัด
�
�
�
�
ี
ี
ปรากฏตามประกาศจัดปันหน้าท่ระหว่างกระทรวง ทุกข์ บารุงสุข” อย่างท่วถึง บ้านเมืองมีความเจริญก้าวหน้า
�
ั
มหาดไทยกับกระทรวงกลาโหม พ.ศ. ๒๔๓๗ ระบุว่า และประเทศมีความมั่นคงมาตามล�าดับ
ี
“...เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย มีหน้าที่รักษาการเพื่อ หลังการปฏิวัติเปล่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.
ท่จะบารุงรักษาความสงบเรียบร้อยและให้มีความเจริญ ๒๔๗๕ ได้มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติว่าด้วยระเบียบ
ี
�
ในเมืองต่าง ๆ ...” รวมท้งได้รบมอบหมายให้รับผดชอบ ราชการบริหารแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช
ั
ิ
ั
ึ
ั
บังคับบัญชาและปกครองหัวเมืองท่วประเทศ เพื่อปฏิรูป ๒๔๗๖ ซ่งแบ่งการบริหารราชการแผ่นดิน ออกเป็น ๓ ส่วน
ิ
ิ
และวางรากฐานการปกครองท่ดึงอานาจเข้าสู่ส่วนกลาง คือ (๑) ราชการบรหารส่วนกลาง (๒) ราชการบรหาร
ี
�
ู
ี
ิ
ิ
มีเอกภาพในการบังคับบัญชาท่สามารถขยายกิจการ ส่วนภมภาค และ (๓) ราชการบรหารส่วนท้องถน และ
ิ
่
ของหน่วยงานในส่วนกลางให้กว้างขวางออกไปอย่าง ประกาศใช้พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม
มีประสิทธิภาพ พ.ศ. ๒๔๗๖ ซึ่งก�าหนดให้กระทรวงมหาดไทย “มีอ�านาจ
ี
�
ี
สมเด็จฯ กรมพระยาดารงราชานุภาพทรงปรับปรุง และหน้าท่เก่ยวกับการรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน
แก้ไขราชการกระทรวงมหาดไทยให้เหมาะสมและ ราชอาณาจักร การสาธารณสุขและสาธารณูปการ กับการ
้
ี
่
ก้าวหน้าข้นตามลาดับ ทรงจัดแบ่งหน้าท่ราชการใน ปกครองทองท” โดยจัดสวนราชการแยกเป็น (๑) สานักงาน
่
�
ึ
ี
�
กระทรวงออกเป็น ๑๒ กรม คือ (๑) กรมมหาดไทยกลาง เลขานุการรัฐมนตรี (๒) ส�านักงานปลัดกระทรวง (๓) กรม
(๒) กรมมหาดไทยฝ่ายเหนือ (๓) กรมพล�าภัง (๔) กรม ต�ารวจ (๔) กรมมหาดไทย (๕) กรมโยธาเทศบาล (๖) กรม
สารวจ (๕) กรมปลัดบัญช (๖) กรมทะเบียน (๗) กรม ราชทัณฑ์ (๗) กรมสาธารณสุข และ (๘) กรมอัยการ
�
ี
ี
ต�ารวจภูธร (๘) กรมต�ารวจภูบาล (๙) กรมพยาบาล (๑๐) หลังจากน้นกระทรวงมหาดไทยมีการปรับเปล่ยน
ั
�
ี
กรมป่าไม้ (๑๑) กรมราชโลหกิจภูมิวิทยาหรือกรมแร่ และ อานาจหน้าท่ตลอดจนปรับปรุงการจัดส่วนราชการตลอดมา
ี
ี
ี
(๑๒) กรมสรรพากรนอก ซึ่งหลายกรมควรเป็นหน้าท่ของ เพื่อให้เหมาะสมสอดคล้องกับภารกิจท่เปล่ยนแปลง
กระทรวงอ่น ๆ แต่กระทรวงมหาดไทยได้รับมอบหมายให้ ไปตามสภาพทางการเมือง เศรษฐกิจและสังคมของ
ื
ริเริ่มจัดท�าขึ้นก่อน เมื่อได้จัดตั้งขึ้นส�าเร็จและด�าเนินการ ประเทศ โดยมีวิวัฒนาการการแบ่งส่วนราชการระดับกรม
เรียบร้อยแล้ว ก็โอนไปให้กระทรวงท่กรมนั้น ๆ ควรสังกัด ดังนี้
ี
ื
ไปตามลาดับ เม่อพ้นสมัยของพระองค์แล้ว ก็ได้มีการ - พ.ศ. ๒๔๘๓ จัดตั้งกรมการอินโดจีน เนื่องจาก
�
ปรับเปลี่ยนการจัดส่วนราชการอีกหลายครั้ง ดังนี้ จัดตั้ง เกิดวิกฤตการณ์ กรณีเรียกร้องดินแดนคืนจากฝรั่งเศส
กรมสาธารณสุข (พ.ศ. ๒๔๖๑) รวมกระทรวงมหาดไทย - พ.ศ. ๒๔๘๔ ยุบกรมการอินโดจีน ย้ายกรม
กับกระทรวงนครบาลเป็นกระทรวงเดียวกัน (พ.ศ. ๒๔๖๕) ประชาสงเคราะห์จากสานักนายกรัฐมนตรีและย้ายกรม
�
ี
จัดต้งกรมบัญชาการกระทรวงมหาดไทย (พ.ศ. ๒๔๖๖) ท่ดินจากกระทรวงเกษตราธิการมาสังกัดกระทรวงมหาดไทย
ั
9 I 9
