Page 216 - •- เอกสารตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล -•
P. 216
214 เอกสารตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล
ข้าพระพุทธเจ้าพูดบอกความเห็นของข้าพระพุทธเจ้ากับพระยาสุรสีห์แล้วอย่างไปรเวต
ี
่
โดยว่าไม่เกียวข้องกับการกะเกณฑ์ว่าให้เอาคนมีอายุจ�ากัดคือตั้งแต่ ๒๑ ปไปจนถึง ๒๕
์
ี
ปต้องถูกเกณฑ์ทุกคน ท�าดังนั้นเพือว่าจะไม่ขาดประโยชนทางหารับพระราชทานของ
่
ราษฎรเหล่านั้น ทีมีอายุกว่าก�าหนดนั้นหรือนอยกว่า
้
่
่
ที ๆ ว่าการข้าพระพุทธเจ้าได้สนทนากับพระยาสุรสีห์นาน ถึงเรืองทีข้าพระพุทธเจ้า
่
่
่
่
่
คิดจัดการต่าง ๆ ในเวลาทีมาเทียวบ้านเมืองคราวนทั้งทีข้าพระพุทธเจ้าได้ดูแล้ว แลยัง
ี
้
่
่
ทีจะดูต่อไป คือการเพาะปลูกแลปาไม้
(๑) การเพาะปลูกต่าง ๆ ข้าพระพุทธเจ้าได้ขอแรงข้าราชการเจ้าเมืองกรมการ
ให้ช่วยเก็บเรียบเรียงวิธีการเพาะปลูกต่าง ๆ ที่มีในเมือง แลบริเวณเมืองซึ่งอยูในนาที่ของ
่
่
เขาถึงโดยว่ารายงานการเพาะปลูกนั้นจะไม่เลอียดก็จริง ยังเปนเครืองทีจะให้รู้ได้ว่าเปน
่
่
่
เลา ๆ วิธีการเพาะปลูกต่าง ๆ ของเมืองต่าง ๆ ความประสงค์ของข้าพระพุทธเจ้านั้นเพือ
ิ
จะได้รวบรวมวิธีต่าง ๆ นั้นมาพิจารณาดูเอง ว่าวิธีไหนจะดีวิธีไหนจะสมกับดินชนดใดวิธี
์
้
ไหนจะบกพร่องทางใด หรือวิธีไหนจะบริบูรณทุกอย่าง ถ้าจะตีพิมพ์ขึนเปนเล่มสมุดแล้ว
ข้าพระพุทธเจ้าจะได้เรียบเรียงเอง เอาวิธีเหล่านั้นมาพิมพ์บอกว่าในเมืองนั้น แปลก ๆ
กันอย่างไร ข้าพระพุทธเจ้าจะได้ตัดสินว่าวิธีของเมืองนั้นดีของเมืองนั้นไม่ดี แลชีเหตให้ฟง
้
ุ
ั
่
่
่
ว่าท�าไมวิธีนั้น ๆ จึงดีแลไม่ดี แล้วถ้าข้าพระพุทธเจ้าเห็นว่าควรจะตอเตีมวิธีหนงวิธีใด หรือ
ึ
่
่
จะควรบอกวิธีของข้าพระพุทธเจ้าเองก็ได้ท�าตามสมควร แตทีข้าพระพุทธเจ้าจะออกวิธี
่
่
นั้น จะได้ปฤกษากับพวกทีมีความรู้ในการปลูกเพาะต่าง ๆ ทั้งทีมีความรู้ในกรุงสยาม แล
ี
ทีได้ความรู้มาจากยุโรปด้วย ถ้าได้ตีพิมพ์สมุดการเพาะปลูกนแล้ว จะได้ส่งไปตามมณฑล
่
้
้
่
ตาง ๆ ถ้าข้าราชการในมณฑลใดเอาใจใส่ในการเพาะปลูกแล้ว ก็จะได้นาเอาแบบนไปอธิบาย
�
ี
่
ึ
้
ั
ี
ให้ราษฎรฟง หรือพวกทีอ่านได้ก็จะได้เล่าเรียนออกจากแบบน แลถ้าผู้หนงผู้ใดท�าตามสมุด
่
่
ุ
วิธีการเพาะปลูกนั้นแล้วมีเหตผลทีจะบอกได้ว่าดีหรือไม่ดีในการทีได้ท�าตามวิธีนั้น ก็จะ
่
่
ได้เปนตัวอย่างแลถ้าพิมพ์ครั้งหลังจะได้แก้ไขเปลียนแปลงไปตามการ
เมืองพิศณุโลกย์ ร.ศ. ๑๒๑
