Page 120 - •- เอกสารตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล -•
P. 120
118 เอกสารตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล
๖ การภาษีอากรในเมืองจันทบุรี ข้าพระพุทธเจ้าได้ตรวจตลอด มีขุนสุนทร (สุด)
้
่
นองภรรยาพระก�าแหงฤทธิรงค์เปนเจ้าภาษีใหญกับเสมียนพนักงานอิก ๘ คน ท�าการใน
่
่
ร้านขายของซึงเปนบ้านพระเทพสงครามปลัดอยูในตลาดแบ่งชั้นล่างให้เปนห้องเก็บภาษี
โดยกว้าง ๖ ศอก มีเงินค่าเช่าในงบประมาณปละ ๑๙๒ บาท
ี
ี
่
การเก็บเงินค่านาคงเปนอยูอย่างเก่า คือถึงปให้กรมการออกไปประเมินแลออก
�
ตั๋วนา แต่ไม่ได้เคอยไปประเมินเลย เปนแต่ไปพักอยูทีหนง แลเรียกราษฎรมาถามว่า
่
่
่
ึ
้
ี
เจ้าท�านาปนเท่าไร แล้วก็ออกตั๋วนา แล้วให้อ�าเภอก�านันบังคับให้ราษฎรมาเสียเงินค่านา
�
ี
่
่
ทีเมือง เงินค่านาทีเก็บได้ ข้าพระพุทธเจ้าแลพระยาจันทบุรีได้พร้อมกันคิดดูว่าเก็บเงิน
่
่
ได้ราวสักครึงเดียว เห็นด้วยเกล้า ฯ ว่าควรจัดการแก้ไขอย่างทีจัดในมณฑลอื่น แตจ�าเปน
่
ต้องจัดอ�าเภอก�านันเสียด้วย
้
�
ค่านาก็คงเก็บกันอย่างเก่า คือถามราษฎรดูว่าใครมีอะไรบ้าง ได้จ�านวนแล้วก็
บังคับให้นาเงินมาเสียทีเมือง ในศก ๑๑๖ ราษฎรได้เสียเงินค่านาแล้วทั้งสิน แตไม่มีใบเสร็จ
่
�
่
้
้
�
โดยมาก ข้าพระพุทธเจ้าได้ไต่สวนก็ได้ความว่าใบเสร็จยังเขียนไม่แล้ว ข้าพระพุทธเจ้า
ได้บังคับให้ออกใบเสร็จให้ราษฎรให้เสร็จภายใน ๑๕ วัน แต่คงออกให้ได้แต่เพียงเท่าทีรู้
่
่
เพราะบาญชีเงินทีเก็บได้เท่าใด ก็ไม่รู้แนนอนนัก
่
�้
�้
ภาษีขาเข้าออกที่เก็บจากปากนาแหลมสิงห์ ปากนาเวน ปากนาแขมหน ได้ตรวจ
ู
�้
่
ึ
บาญชีดูเห็นเงินได้เดือนหนงราว ๔๐ บาท เท่านั้น ถ้าตรวจเก็บให้ดีแต่เพียงภาษีสุราขาเข้า
อย่างเดียว เงินคงจะได้มากกว่าน การเก็บนั้นพระยาจันทบุรีจัดคนใช้ไปอยูคนหนงหรือสอง
่
ึ
่
ี้
คน กับมีไพร่พวกเลขตั๋วขาวส�าหรับตรวจแล้วตีตั๋วให้มาเสียภาษีทีเมือง ยังเปนการหละหลวม
่
มาก ข้าพระพุทธเจ้าเห็นด้วยเกล้า ฯ ว่าถ้าตั้งอ�าเภอตามแบบแล้ว ให้นายอ�าเภอเก็บก็ได้
่
่
ภาษีพริกไทยนั้นตรวจเก็บกันทีตลาดในเมืองตามบาญชีมีเงินได้เดือนหนงราว
ึ
่
�
่
๔๐๐ บาท การทีเก็บนั้น คือทีใครจะนาลงเรือบันทุกออกไปจากเมืองต้องมาบอกเจ้าภาษี
�้
ให้ตรวจเก็บภาษีเสียก่อน แต่พริกไทยที่ออกทางปากนาเวนแลปากนาแขมหนนั้น พระยา
ู
�้
จันทบรีฝากไว้กับจีนให้เขาตรวจแลบอกจ�านวนพริกไทยมาให้ทราบ เพือได้เรียกเก็บภาษี
่
ุ
เมืองจันทบุรี ร.ศ. ๑๑๗
